Toenemend aantal incidenten jegens journalisten: 'Biedt bodem voor autocratie'

De cijfers uit de jaarlijkse Persvrijheidsmonitor liegen er niet om: het aantal incidenten tegen journalisten neemt toe, ondanks de hoge score van Nederland op de wereldwijde index. Terwijl politici steeds vaker openlijk twijfel aanwakkeren over journalistieke betrouwbaarheid, krijgen journalisten op straat, in de rechtbank en online te maken met groeiende intimidatie. Wat betekent deze ontwikkeling voor onze democratie?

Journalist of activist?

Ward Wijndelts, oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland en bestuurslid van het Persvrijheidsfonds, ziet een zorgwekkende ontwikkeling waarbij journalisten niet meer als neutrale verslaggevers worden gezien, maar als tegenstanders. "Waar de media ooit een podium boden om je verhaal te vertellen, worden ze nu geweerd. Demonstranten jagen verslaggevers weg en politici zetten hen publiekelijk weg als activisten."

De Vries trekt een vergelijking met haar tijd in de Verenigde Staten, waar het opzeggen van abonnementen als drukmiddel fungeerde en hoofdredacteuren hun baan verloren bij kritische berichtgeving over populaire politici.

SLAPP-zaken

Volgens Wijndelts ligt de kern van het probleem bij een dieper wantrouwen richting de media, gevoed door polariserende retoriek vanuit de politiek. "Op het moment dat politici journalisten diskwalificeren of stigmatiseren, moeten zij zich realiseren wat dat teweeg kan brengen. Dat leidt soms tot dagen- of wekenlange ellende, doordat er zich online hordes massaal daarop storten", stelt Wijndelts. Opmerkelijk is dat zogenaamde SLAPP-zaken, strategische rechtszaken bedoeld om kritische pers monddood te maken, toenemen. "We moeten er voor waken dat dit niet ook nog eens over grenzen kan gebeuren", zegt Kim van Sparrentak, Lid van het Europees Parlement.

Sleutelrol...

Sociale media spelen daarin een sleutelrol. "Waar je vroeger in een krant geconfronteerd werd met uiteenlopende standpunten, leven we nu in algoritmisch gevormde bubbels", aldus De Vries. Onwelgevallige informatie wordt niet meer gezien als nuance, maar als bedreiging. Dit uit zich in meer vijandigheid richting pers en minder ruimte voor kritische reflectie. "Een voedingsbodem voor autocratie", Van Sparrentak. En dus is, juist nu, waakzaamheid nodig.